Czesław Porankiewicz

---

Życiorys

Wczesne lata

Czesław Porankiewicz przyszedł na świat w rodzinie, gdzie jego ojciec Franciszek był szewcem, a matka Zofia Rosicka. W momencie, gdy miał zaledwie pięć lat, rodzina przeniosła się do Poznania. Tam Czesław ukończył najpierw szkołę ludową, a następnie w 1906 roku skończył szkołę kupiecką. Po zdobyciu podstawowego wykształcenia, podejmował różne dorywcze prace, często związane z biurem i handlem, w firmach funkcjonujących na terenie Wielkopolski oraz w Warszawie. W 1909 roku postanowił spróbować swoich sił w Krakowie, a później w Oświęcimiu.

Po kilku miesiącach poszukiwań, udało mu się zdobyć posadę jako szef biura i pełnomocnik w Towarzystwie Przedsiębiorstw Górniczych „Tepege” w Krakowie. Dzięki stabilizacji finansowej, Czesław postanawia założyć rodzinę i ożenił się z Walerią Orzekowską, swoją sekretarką. W tym okresie zaczęła go fascynować polityka, z powodzeniem uczestniczył w kursach dziennikarskich i brał udział w dyskusjach organizowanych przez Polską Partię Socjalistyczną oraz podziwiał umiejętności oratorskie Ignacego Daszyńskiego.

W 1914 roku, w obliczu wybuchu I wojny światowej, został ewakuowany przez władze austriackie do Novej Paki w Czechach. Jako obywatel niemiecki, był zobowiązany do stawienia się w armii niemieckiej. Od sierpnia 1915 roku przebywał w Berlinie, gdzie aktywnie uczestniczył w socjaldemokratycznych środowiskach oraz wśród legionowych działaczy. Na końcu wojny trafił do obozów internowanych w Szczypiornie i Modlinie, gdzie nawiązał znajomości z wieloma przyszłymi prominentnymi politykami Polskiej Partii Socjalistycznej, zdobywając ich zaufanie.

Działalność w II Rzeczypospolitej

Do Poznania Czesław Porankiewicz wrócił w 1919 roku, aby zorganizować struktury PPS w Wielkopolsce i na Pomorzu. Jego starania zaowocowały pierwszą w wyzwolonej Wielkopolsce Konferencją PPS, która miała miejsce w październiku tegoż roku, a także Konferencją Okręgową PPS. W 1920 roku Porankiewicz został członkiem Rady Naczelnej PPS, reprezentując Wielkopolskę. W tym okresie, pod jego kierownictwem, powstało wiele klasowych związków zawodowych, takich jak Związek Zawodowy Robotników Rolnych RP czy Związek Zawodowy Kolejarzy. Aktywnie angażował się także w wydawanie publikacji socjalistycznych w regionie, kierując redakcją Tygodnika Ludowego i będąc autorem broszury pt. „Więzy rwij robotniku Wielkopolski!” wydanej w 1921 roku.

W miarę upływu lat, poglądy Porankiewicza poszły w kierunku radykalizacji, co znalazło wyraz w krytyce Józefa Piłsudskiego oraz PPS, co miało związek z sytuacją społeczną i polityczną kraju, w tym wojnę polsko-bolszewicką oraz brutalnie stłumiony strajk kolejarzy w 1920 roku. W tym samym czasie związał się z grupą poznańskich studentów o przekonaniach komunistycznych, wśród których był m.in. Alfred Bem. Przyjął skrajnie lewicowe poglądy, będąc bliskim współpracownikiem Jan Hempla. W maju 1921 roku, po zachowaniu porządku w Warszawie, został wezwany do wyjaśnień, jednak interwencja przerodziła się w awanturę, podczas której Portankiewicz został spoliczkowany. Ostatecznie poznański OKR został rozwiązany, a wynikający z tego proces zakończył się wykluczeniem go z partii.

Proces i wyjazd do Związku Radzieckiego

W sierpniu 1921 roku Porankiewicz, w towarzystwie Oskara Schwaba i Henryka Kossowskiego, został aresztowany pod zarzutem „działania na szkodę państwa”. Czas spędzony w areszcie miał miejsce w więzieniu we Wronkach. Nawet będąc w areszcie, udało mu się zyskać status kandydata na posła do Sejmu z listy Komunistycznego Związku Proletariatu Miast i Wsi. Świadkiem przeciwko Porankiewiczowi został Ludwik Śniady, reformistyczny działacz PPS. W 1922 roku zapadł wyrok skazujący na sześć lat, a jego współtowarzyszy skazano na pięć lat. Dzięki zaangażowaniu adwokatów, Sąd Najwyższy uchylił wyrok, przekazując sprawę do ponownego rozpatrzenia przez Sąd Okręgowy w Poznaniu.

Rozprawa jednak nie odbyła się, a w marcu 1923 roku Porankiewicz wziął udział w grupie polskich działaczy komunistycznych (m.in. Henryk Lauer, Teodora Feder, Gustaw Reicher), którzy zostali wymienieni między Polską a Związkiem Radzieckim na podstawie umów dotyczących wymiany więźniów politycznych. O to, by Porankiewicz znalazł się na liście, starała się Wera Kostrzewa. W Związku Radzieckim osiedlił się z żoną, początkowo odpoczywając i leczy się na Krymie, a później stając się agitatorom partyjnym w różnych zakładach pracy. Ostatecznie osiedlił się w Mińsku, gdzie pracował w komunistycznym wydawnictwie dla Polaków „Młot”.

Nagły powrót do kraju

W listopadzie 1923 roku Czesław Porankiewicz nieoczekiwanie przybył do Polski, co wzbudziło niemałe kontrowersje. Oddał się w ręce polskich władz, co skutkowało wznowieniem jego sprawy sądowej. Na rozprawie Porankiewicz wyjaśniał, że wrócił, aby prowadzić negocjacje w imieniu ZSRR z Niemcami w sprawie współpracy przeciwko Polsce. Wyjawił również, że jego decyzję podyktowała prośba schorowanej żony, pragnącej umrzeć w Polsce oraz jego negatywne doświadczenia z młodości związane z germanizacją. Porankiewicz oświadczył, iż dostrzegł, że socjalizm to niewola dla robotników, co zmusiło go do przemyślenia swoich poglądów w stronę prawicy. W wyniku tego sąd zdecydował na karę dwóch i pół roku więzienia, uwzględniając czas spędzony w ZSRR. Po odbyciu kary Porankiewicz wyszedł na wolność.

Dalsze losy

Po wyjściu na wolność, Czesław Porankiewicz już nigdy nie wrócił do działalności w ruchu robotniczym. W 1924 roku, po śmierci żony, wraz z bratem i wspólnie otworzyli sklep zajmujący się handlem skórami i akcesoriami obuwniczymi. W 1929 roku uzyskał posadę głównego przedstawiciela Fabryki Chemicznej „Bristol” na Pomorzu. W wyniku prac zawodowych, zamieszkał w Toruniu, Wolnym Mieście Gdańsku i Gdyni. W czasie okupacji hitlerowskiej wrócił do Poznania, gdzie pracował jako księgowy do końca wojny. Po wojnie osiedlił się znów w Gdańsku, podejmując pracę w urzędzie miejskim oraz Powszechnej Spółdzielni Spożywców.

Po przejściu na emeryturę, Czesław wrócił do Poznania, osiedlając się przy swojej ulubionej ulicy Za Bramką. Stosunkowo szybko zmagając się z samotnością oraz problemami zdrowotnymi, podjął pracę jako dozorca. Niestety, zmarł w trakcie pełnienia służby 19 listopada 1956 roku. Jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na Cmentarzu na Junikowie.

Życie prywatne

Czesław Porankiewicz był dwukrotnie żonaty. W jego życiu prywatnym pierwszą wybranką serca była Waleria Orzekowska, natomiast drugą żoną została Stanisława Dopierała.

Miał córkę Ewę, która z pierwszego małżeństwa związała się z inżynierem okrętowym Józefem Mosielskim. Po śmierci swojego męża Ewa zdecydowała się na emigrację do Kanady, gdzie rozpoczęła nowe życie.

Warto również wspomnieć, że syn brata Porankiewicza, Walerian (1906-1970), był osobą duchowną i pełnił funkcję kapelana sióstr Urszulanek.

---

Oceń: Czesław Porankiewicz

---